Tuần điều tra luận tội chấn động với TT Trump

45 năm sau Watergate và 20 năm sau bê bối của TT Bill Clinton, guồng máy “luận tội” lại được khởi động để điều tra Tổng thống Trump.

Nhưng với sự chia rẽ sâu sắc hiện tại của nước Mỹ, cuộc luận tội lần này dường như sẽ chỉ trút thêm "thuốc độc" vào chính trường Washington hơn nhiều hai lần luận tội trước, theo CNN. 

Không giống bức tranh hỗn tạp với những thỏa thuận nhập nhằng và thiếu rõ ràng của điều tra liên quan tới Nga bởi công tố viên Mueller, cuộc điều tra lần này rõ ràng hơn nhiều. Điều này khiến vị thế của ông Trump mong manh hơn trong nguy cơ luận tội. 

Ông Trump có lạm quyền khi cản trở giải ngân hàng trăm triệu USD viện trợ cho Ukraine để buộc Kiev phải "tiêu diệt" đối thủ chính trị của ông (nguyên phó tổng thống Biden)? Nhà Trắng sau đó có tìm cách che đậy âm mưu này?

"Tổng thống Mỹ đã phản bội lời thề tổng thống, phản bội lời thề bảo vệ an ninh quốc gia, và phản bội lời thề bảo vệ hiến pháp", Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Adam Schiff nói hôm 26/9. 

Tuần qua là “cơn địa chấn” lớn đối với Tổng thống Trump. Ảnh: Getty Images.

Trước đó, báo chí Mỹ đã đưa tin về bản tố giác từ một nhân viên tình báo cáo buộc tổng thống Mỹ treo 390 triệu USD viện trợ quân sự cho Ukraine, để ông Trump gây sức ép buộc tân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky điều tra cựu phó tổng thống Joe Biden trong một cuộc điện đàm hồi tháng 7.

Ông Biden là đối thủ nặng ký nhất của ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống 2020. Đơn tố giác nói TT Trump và các cố vấn đã cố gắng liên hệ với Ukraine từ nhiều tháng.

Dường như ông tin rằng Ukraine có thông tin bê bối về đảng Dân chủ, dù đã được các cố vấn thuyết phục hết lần này tới lần khác rằng liên hệ giữa Kiev và đảng Dân chủ đều là thuyết âm mưu và “hoàn toàn sai”.

Trong diễn biến mới, Thomas Bossert, cố vấn an ninh quốc gia đầu tiên của ông Trump, lên tiếng trên đài ABC nói ông “lo ngại sâu sắc” khi TT Trump vẫn muốn Ukraine cung cấp thông tin bê bối về đảng Dân chủ.

Các cựu cố vấn của tổng thống nói với New York Times rằng ông dễ tin các thuyết âm mưu liên quan đến Ukraine mà các trang cực hữu vẫn nhai đi nhai lại ba năm qua. Ông Trump dường như tin cố vấn bên ngoài như ông Rudy Giuliani hơn là đội ngũ cố vấn an ninh quốc gia.

Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi công bố điều tra luận tội đối với ông Trump hôm 24/9. Ảnh: AP.

Trong cuộc gọi tổng thống Ukraine, ông Trump nhắc đến CrowdStrike, mà ông tưởng là một công ty Ukraine, và nhắc đến máy chủ của Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ, mà ông nói đặt ở Ukraine. Khi còn là cố vấn, ông Bossert nhiều lần bác bỏ những lầm tưởng của ông Trump và khẳng định máy chủ đó đặt ở Washington.

Nhưng hết lần này tới lần khác, ở các cuộc vận động, ông Trump vẫn thắc mắc máy chủ đó ở đâu.

Điều này được ông Bossert tiết lộ, giữa lúc cuộc điều tra luận tội đang diễn ra ráo riết. Người tố giác sẽ ra làm chứng sớm và lệnh yêu cầu giao nộp tài liệu sẽ được đưa ra đầu tuần này đối với ông Rudy Giuliani, luật sư riêng của ông Trump và là người dẫn đầu nỗ lực yêu cầu Ukraine cung cấp thông tin gây hại về đảng Dân chủ.

Thăm dò mới cho thấy lần đầu tiên đa số người Mỹ ủng hộ điều tra luận tội. Đây là diễn biến đáng lo ngại với Nhà Trắng, vốn luôn lập luận rằng công chúng không ủng hộ luận tội.

Theo phân tích của Wall Street Journal, quá trình luận tội vẫn luôn là sự hòa quyện nhập nhằng giữa quá trình pháp lý lẫn toan tính chính trị. Cụm từ “trọng tội và hành vi phi  pháp" ở các quan chức vẫn được hiểu rất rộng và không chặt chẽ. 

Cụm từ đó - trong điều II của hiến pháp Mỹ về phế truất tổng thống, phó tổng thống và các quan chức vì lý do phản quốc, hối lộ và các trọng tội - vốn có ngữ nghĩa không chặt ngay từ đầu. 

Những người viết hiến pháp "đủ thực tế để hiểu không hiến pháp nào có thể lường hết mọi tình huống trong tương lai, nên họ để khoảng trống khá nhiều cho linh động trong các phần của luật", cựu Chánh án Tối cao William Rehnquist viết trong cuốn "Grand Inquests" (Những cuộc đại án) về các phiên luận tội Tổng thống Andrew Johnson và Thẩm phán Samuel Chase. (Cả hai đều được tha bổng). 

Khái niệm “luận tội” bắt nguồn từ Anh, theo đó, vi phạm nào đáng bị cách chức phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Về bản chất, trong chế độ tam quyền phân lập của Mỹ, quyền luận tội được trao cho cơ quan lập pháp là quốc hội để ngăn chặn nhánh hành pháp lạm quyền.

Yêu cầu Ukraine điều tra ông Biden, ông Trump có thể bị cáo buộc ba hình thức lạm quyền, theo giáo sư luật đại học Missouri Frank Bowman, tác giả cuốn “High Crimes and Misdemeanors: A History of Impeachment for the Age of Trump” (Trọng tội và hành vi phi pháp: Lịch sử luận tội trong kỷ nguyên Trump).

Ông Trump có thể đã lạm quyền với tư cách tổng thống hoặc lạm quyền về ngoại giao hoặc lạm quyền trong thực thi luật pháp khi cấu kết với chính phủ nước ngoài để chống lại đối thủ chính trị trong nước.

Không phải mọi hành vi phạm tội đều sẽ bị luận tội. Ngược lại, một số hành vi lạm quyền có thể vẫn có thể đưa ra luận tội, dù chưa phải là phạm tội.

Ngoài Tổng thống Johnson của thế kỷ 19, Bill Clinton (đảng Dân chủ) là tổng thống duy nhất thời hiện đại bị luận tội vì đã nói dối sau tuyên thệ trong vụ ngoại tình với thực tập sinh Monica Lewinsky. Trường hợp còn lại đối mặt với luận tội là Tổng thống Nixon, nhưng ông từ chức vào năm 1974 trước khi chính thức bị luận tội.

Biểu tình bên ngoài Tháp Trump ở New York đòi luận tội tổng thống. Ảnh: Getty.

Đối với Tổng thống Clinton, các nghị sĩ Dân chủ cuối cùng đã không cách chức ông, bằng cách lập luận rằng vi phạm của ông dù đáng bị lên án, thậm chí có thể truy tố, nhưng không gây nguy hại cho đất nước đến mức phải bị cách chức. Ngoài ra, họ cũng nêu các thăm dò cho thấy công chúng không muốn ông Clinton bị cách chức

Đảng Cộng hòa phản bác rằng luận tội không phải thi thố xem dư luận nghiêng về bên nào và chỉ nên xem xét giống như phiên tòa: có phạm tội không và đủ bằng chứng không.

Cuộc điều tra luận tội hiện nay nhắm vào ông Trump diễn ra giữa lúc chia rẽ chính trị Mỹ gay gắt hơn bao giờ hết. Mọi phiếu bầu của các nghị sĩ sẽ là theo đảng phái.

Các chuyên gia pháp lý nói với Wall Street Journal rằng không giống ở tòa, quá trình luận tội luôn có yếu tố chính trị, vì quyết định cách chức luôn bị ảnh hưởng bởi chính trị. Các nghị sĩ sẽ có hàng loạt các toan tính chính trị như cử tri sẽ nghĩ sao về lựa chọn của họ, nhất là trước kỳ bầu cử.

Một tuần qua, Washington chìm trong cuộc chiến tổng lực. Một bên là đảng Cộng hòa và Tổng thống Donald Trump vốn đang có tỷ lệ ủng hộ thấp kỷ lục, giờ lại dính cáo buộc gây áp lực để Kiev điều tra đối thủ chính trị của mình. Bên kia là đảng Dân chủ, dẫn dắt bởi Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, một chính trị gia lão luyện. 

Tuần qua cũng là “cơn địa chấn” mạnh nhất đối với chiếc ghế của Tổng thống Trump. Giờ đây, cuộc chiến tại vị nhiệm kỳ thứ hai của ông và chiến dịch giành lại Nhà Trắng của đảng Dân chủ sẽ xoay quanh chủ đề luận tội, hơn mọi chủ đề khác.

Tuần làm việc vừa qua ở Washington dự kiến xoay quanh các diễn biến họp Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc. Nhưng chỉ trong nháy mắt, mọi thứ đảo lộn vào chiều 24/9 khi bà Pelosi chính thức công bố điều tra luận tội đối với ông Trump.

“Tổng thống cần bị truy cứu trách nhiệm. Không ai được đứng trên pháp luật”, bà Pelosi phát biểu.

Ông Trump phản bác lại chỉ vài phút sau trên Twitter: “Một ngày quan trọng ở Liên Hợp Quốc, quá nhiều việc, quá nhiều thành công, và phe Dân chủ lại cố tình làm hỏng với cuộc Săn Phù thủy rác rưởi. Quá tệ cho đất nước”.

Hai chính khách đã châm ngòi cho các phát ngôn gay gắt rộ lên ở Washington và khắp nước Mỹ, nhằm kéo dư luận về phía mình. Luận tội là cuộc chiến ở trên TV.

Sáng hôm sau, 25/9, bản ghi chép cuộc gọi của ông Trump với ông Zelensky, do Nhà Trắng công bố, cho thấy tổng thống Mỹ nói với tổng thống Ukraine rằng ông “muốn nhờ một việc” ngay sau khi ông Zelensky nhắc đến viện trợ quân sự. Ông Trump sau đó gợi ý việc điều tra Biden.

Nhà Trắng cùng các nghị sĩ Cộng hòa lập luận rằng không có đề nghị đổi chác rõ ràng, kiểu “hãy điều tra Biden thì mới có viện trợ quân sự”. Tranh luận nhanh chóng xoay quanh dụng ý câu nói của ông Trump.

Biểu tình đòi luận tội Tổng thống Trump bên ngoài Nhà Trắng tối 24/9. Ảnh: AP.

Nhưng thay vì xoa dịu các chỉ trích như ông Trump mong muốn, lời nói “tôi muốn nhờ ông một việc” trở thành “đạn” của đảng Dân chủ. Dựa vào đó, họ lập luận rằng ông Trump đã gây sức ép.

Hạ nghị sĩ Adam Schiff, đảng Dân chủ, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện, so sánh cuộc hội thoại của ông Trump như “cuộc nắn gân của mafia đối với một lãnh đạo nước ngoài”.

Ngày 25/9, hai lãnh đạo Mỹ - Ukraine gặp gỡ bên lề Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York. Trước \máy quay, ông Zelensky mở đầu bằng câu nói đùa: “Gặp nhau trên TV như này tốt hơn là nói chuyện điện thoại”, khiến ông Trump và các phóng viên bật cười.

Dẫu sao, Tổng thống Zelensky cũng từng là diễn viên hài, từng đóng vai tổng thống Ukraine trước khi tranh cử và thành tổng thống thật. Bên cạnh ông Trump, tổng thống Ukraine gọi cuộc nói chuyện hồi tháng 7 là “cuộc trao đổi tốt”, “bình thường” và “không ai gây sức ép với tôi”.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) gặp Tổng thống Trump tại New York. Ảnh: Reuters.

Đến cuối ngày, ABC News dẫn các nguồn tin cho biết trái với các tuyên bố trên, Tổng thống Zelensky có cảm thấy áp lực và quan chức Ukraine hiểu rõ điều tra Biden là điều kiện phía Mỹ đưa ra.

Cùng ngày, số nghị sĩ ủng hộ luận tội đã lên tới 218 tức quá bán, số phiếu cần thiết để Hạ viện luận tội ông Trump và chuyển quá trình lên Thượng viện.

Ngày 26/9, Ủy ban Tình báo Hạ viện công bố đơn tố giác. Trong đơn, “người thổi còi” viết tổng thống “muốn ép lãnh đạo Ukraine giúp đỡ trong việc tái tranh cử”, thậm chí còn nhắc đến những nỗ lực gây áp lực lên Ukraine nhiều tháng trước cuộc gọi tháng 7.

Nhưng câu chuyện trở nên mờ ám hơn khi đơn tố giác đồng thời viết về nỗ lực của Nhà Trắng nhằm “phong tỏa” mọi bằng chứng về cuộc gọi và chuyển mọi bản ghi sang hệ thống máy tính bảo mật riêng, chỉ dùng cho các chiến dịch bí mật. Nhà Trắng đã xác nhận việc này một ngày sau đó trong thông cáo gửi cho CNN.

“Đây là một vụ che đậy”, bà Nancy Pelosi phát biểu tại điện Capitol.

Câu chuyện Ukraine đã chiếm trọn sự chú ý của Washington khỏi các vấn đề khác. Ở một số bang bầu cử sơ bộ sớm, mọi bàn tán chuyển từ ứng viên tổng thống sang chủ đề luận tội.

Giới phân tích, tư vấn chính trị dành hết sức đồn đoán, tìm chỉ dấu để biết điều tra luận tội sẽ thay đổi chính trị Mỹ theo hướng nào.

Những cuộc điều tra của 6 ủy ban Hạ viện sẽ khơi ra những nhân chứng và bằng chứng mới, nhưng đội quân luật sư của Nhà Trắng sẽ chiến đấu đến cùng ở tòa án để giữ kín những bằng chứng đó. Luận tội sẽ trở thành trận so găng với rất nhiều hiệp.

“Không ai có thể tiên đoán, chưa nói đến kiểm soát các sự kiện. Chỉ có một điều chắc chắn: sự bất ngờ”, ký giả Gerald Seib viết trên Wall Street Journal.

“Tôi nghĩ chúng ta đang trong tình thế chưa từng có”, Donna Brazile, từng là chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ, trả lời Wall Street Journal. “Có quá nhiều ẩn số”.

Ba kênh truyền hình phát sóng toàn nước Mỹ là ABC, CBS, và NBC đã ngắt chương trình để phát trực tiếp phiên điều trần của ông Maguire. Họ coi đây là thời khắc lịch sử của nước Mỹ. Ảnh: Washington Post.

Với các sự kiện diễn ra chóng mặt ở Washington, các cử tri cả Dân chủ lẫn Cộng hòa có chung tâm lý mệt mỏi với chính trị, nhất là trong thời đại đầy chia rẽ. Nhiều người không muốn theo dõi mọi diễn biến của câu chuyện Ukraine vì họ đã kết luận ngay từ đầu rằng ông Trump tốt hay xấu.

Nhiều cử tri cả hai đảng lập luận rằng hòm phiếu năm 2020, chứ không phải luận tội, là cách tốt nhất để hóa giải khủng hoảng lòng tin đối với một tổng thống có tỷ lệ ủng hộ thấp, lại chịu cáo buộc phản bội lợi ích quốc gia.

Curtis Johnson, 71 tuổi, cử tri Dân chủ ở bang Florida, lo ngại luận tội tổng thống sẽ càng giúp ông Trump tái cử. “Việc này sẽ thiệt cho phe Dân chủ vì mọi người sẽ bảo ‘sao mất công vì vụ này đến thế’”, ông Johnson nói với Washington Post.

Derek Tsao, 27 tuổi, cử tri Cộng hòa ở bang California, chỉ lướt qua tin tức về luận tội. Nhưng anh ủng hộ việc điều tra.

“Nếu có cáo buộc hành vi phạm tội, cần phải tìm hiểu cho rõ”, Tsao nói. “Nhưng tôi e đây chỉ là nước cờ nhằm chống Trump”.

Diana Rascano, 69 tuổi, thường bỏ phiếu Dân chủ ở bầu cử địa phương và về phe Cộng hòa khi bầu cử tổng thống, nhận xét cuộc gọi Ukraine của ông Trump là bình thường.

Bà cho rằng truyền thông “hành động như đám đông giận dữ… luôn muốn tìm ra tội” của ông Trump.

Vì vậy, bà lại càng ủng hộ tổng thống cho năm 2020, hơn cả năm 2016.