Thứ 7 với Phan Đăng: Cậu bé đạp xe 100km thăm em và quyền lựa chọn con đường

Cung đường 100km của Vì Quyết Chiến và nỗi nhớ có thật 

Tuyệt đối không thể gọi đó là "cung đường anh hùng", vì chắc chắn không thể dại dột tới mức tung hô Vì Quyết Chiến như một người hùng - cái điều rất dễ khiến những đứa trẻ khác đang trong giai đoạn dần dần định hình tính cách bắt chước theo. Tuyệt đối không thể khuyến khích những đứa trẻ khác cũng đi trên một cung đường như thế. Và tuyệt đối cũng không thể để chính Vì Quyết Chiến đi lại cung đường này lần nữa, vì nó quá nguy hiểm và bất trắc.

Ở một góc độ nào đó, có người trách Vì Quyết Chiến là một cậu bé "không chịu nghe lời" cũng không sai, vì để đi trên một con đường như thế chắc chắn em phải nói dối ông nội. Và như thừa nhận của chính em, để tránh người quen phát hiện, em đã không băng qua khu rừng già Chiềng Yên như mọi khi, mà chọn cách băng qua bản Bướt, đi quốc lộ 81 cũ.  

Với chiếc xe đạp cà tàng không phanh, cậu bé Vì Quyết Chiến đã đạp hơn 100km từ Sơn La tìm xuống Hà Nội để thăm em. (Ảnh: Mai Thương/Tuổi Trẻ)

Ngay cả việc bảo cậu bé Vì Quyết Chiến vì nhớ em quá mà bất chấp tất cả để xuôi Hà Nội cũng có phần khiên cưỡng. Nỗi nhớ, chắc chắn là có thật. Nhưng ở tuổi của mình, có lẽ Vì Quyết Chiến hành động không chỉ vì nỗi nhớ, mà còn vì một khoảnh khắc bộc phát về cảm xúc vốn rất dễ xảy ra với một đứa trẻ.

Tóm lại, chúng ta nên đặt câu chuyện này vào đúng hoàn cảnh, theo đúng bản chất của nó, chứ tuyệt đối không lên gân, không tô vẽ, và không gán ghép cho nó những thứ giá trị mà bản thân một đứa trẻ hay một cung đường vốn không thể tạo ra.

Tuy nhiên, chúng ta cũng không chỉ nhìn nhận câu chuyện này - con đường này ở góc độ của những đứa trẻ, mà cần nhìn từ góc độ của chính người lớn chúng ta.

Và ở góc độ của mình, chúng ta có bất ngờ không? Quá bất ngờ! Có sốc không? Quá sốc! Có thấy con đường 100 km của một cậu bé quá trong trẻo hay không? Chắc chắn là có! Vì sao thế?  

Quyền được... trong trẻo

Vì có lẽ từ rất lâu rồi, chúng ta đã kiến tạo những con đường và giữ thói quen nhìn nhận đánh giá về những con đường theo cái cách quen thuộc nhất của chúng ta.

Chúng ta thường có xu thế đưa ra một lô các lý lẽ để bảo vệ, mà trong rất nhiều trường hợp là nguỵ biện cho con đường của mình. Và đấy thường là những con đường giàu toan tính, những con đường mang đến cho chúng ta rất nhiều lợi ích, kể cả những lợi ích chính đáng và không chính đáng.

Cậu bé 13 tuổi Vì Quyết Chiến tự mình đạp xe vượt qua con đường 100km để thực hiện bằng được chọn lựa của mình. (Ảnh: I.T)

Trong chằng chịt của những toan tính và lợi ích, dường như chúng ta đã giết chết tất cả những phút giây trong trẻo vốn là đặc ân mà Thượng đế ban tặng cho con người. Trong một khoảnh khắc bất chợt nào đó, nếu đột nhiên nhận ra sự thiếu vắng của những phút giây trong trẻo, chúng ta một lần nữa lại nguỵ biện rằng sự trong trẻo là độc quyền của những đứa trẻ, mà cố tình lờ đi một sự thật: Nó là đặc ân Thượng đế ban tặng cho tất cả loài người.   

Điều nguy hiểm nằm ở chỗ, chúng ta không chỉ giết cái quyền được trong trẻo của chính mình, mà bằng cách này hay cách khác cũng giết luôn cái quyền được trong trẻo của con em mình.

Nếu con đường mà một cậu bé 13 tuổi Vì Quyết Chiến đã đi từ Sơn La về Hà Nội là một con đường trong trẻo đến lấp lánh thì con đường mà những đứa trẻ 17, 18 tuổi được phù phép từ điểm "0" thành điểm "9", để chễm chệ ngồi trong các giảng đường Đại học sau một mùa tuyển sinh “khuyết tật” là con đường gì đây?

Nếu cậu bé 13 tuổi Vì Quyết Chiến tự mình đạp xe trên con đường 100km để thực hiện bằng được chọn lựa của mình thì ai đã kiến tạo nên đường vào Đại học mà bây giờ những sinh viên tuổi 19, 20 kia đang vừa học vừa xấu hổ?

Nếu cậu bé 13 tuổi Vì Quyết Chiến gặp gỡ được rất nhiều lòng tốt trên con đường của mình thì những sinh viên tuổi mười chín đôi mươi kia sẽ phải gặp những ánh mắt nào khi giờ đây, những người bạn cùng trường cùng lớp không khó để phát hiện họ là những người ngồi nhầm ghế?

Tìm hạnh phúc trên con đường của mình

Mà hậu quả của việc “ngồi nhầm ghế” không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân chúng, không chỉ ảnh hưởng đến những ngành nghề mà tới đây chúng sẽ làm, không chỉ ảnh hưởng tới những chiếc ghế mà trong tương lai chúng sẽ ngồi. Nguy hiểm nhất và đau đớn nhất, nó đã nghiễm nhiên tước đoạt quyền được ngồi đúng chỗ của những người thực tài nhưng không có khả năng đi “tắt” trên con đường chúng (hoặc người thân chúng) đã chọn.

Thử nhắm mắt tưởng tượng (trong hãi hùng) xem: Những học sinh được hô biến một môn thi từ điểm "0" thành điểm "9", được hô biến 3 môn thi từ 3 - 4 điểm thành 25 - 26,5 điểm cứ ung dung ngồi Đại học, sau này lại ung dung học thạc sĩ, làm tiến sĩ, thậm chí nếu được đưa vào một "quy trình đặc biệt" nào đó để có thể ung dung làm lãnh đạo một cơ quan, làm một bộ, ngành thì tương lai của đất nước sẽ ra sao?

Khi ấy một cái sai "bé bằng cái vung" của hôm nay sẽ được thổi phồng thành cái sai "to bằng cả bầu trời". Và khi ấy, một "bầu trời khuyết tật" sẽ có thừa các phương thức, thủ đoạn để không chỉ che đậy cái gót chân Asin của mình, mà còn vẽ mình thành "Thượng đế" cũng nên!  

Đấy cũng chính là một con đường. Một con đường được tính toán rất kỹ, được che đậy rất kỹ, được tô vẽ, thổi phồng rất kỹ. Trong những con đường như thế, đến một lúc nào đó người ta cũng sẽ tin những thứ giá trị mà mình vẽ ra là sự thật. Người ta đánh mất đi khả năng tự hiểu chính mình.

Suốt cả tuần qua, chúng ta cứ xôn xao bàn tán về việc có nên công khai tên tuổi những thí sinh gian lận điểm vào Đại học hay không? Nếu cứ "lý" mà làm thì câu trả lời là "có", nhưng nếu "tình" mà xét thì câu trả lời là "không".

Và đúng là trong những chuyện tế nhị, có khả năng ảnh hưởng tới số phận của những đứa trẻ - những con người như thế này thì không thể đơn giản chọn tình hoặc lý, chọn có hoặc không.

Nhưng nếu những người này chợt nhìn vào con đường 100km mà một cậu bé 13 tuổi như Vì Quyết Chiến đã đi từ Sơn La về Hà Nội, biết đâu đấy trong họ sẽ dấy lên một nỗi niềm: Được đi trên con đường của mình sẽ hạnh phúc biết bao!

Cuộc đời này có rất nhiều con đường. Có con đường của ý thức, có con đường của vô thức. Có con đường chính kiến, có con đường tà kiến. Có con đường người ta được chọn lựa, có con đường người ta bị chọn lựa. Nhưng hạnh phúc nhất vẫn là được đi và dám đi trên con đường đích thực của mình, dẫu đó là một con đường chông gai và đơn độc!

Trên những con đường đích thực như thế, dù chỉ với một chiếc xe đạp và một đôi dép rách, chúng ta cũng có thể nhìn thấy một điều quý giá mang tên HẠNH PHÚC.